Talloze onderzoeken maken duidelijk dat we beter en anders met onze grondstoffen en energievoorraden moeten omgaan. Blijven we op dezelfde voet verder gaan, dan zullen volgende generaties hier een hoge prijs voor betalen. Duurzaamheid en energiebesparing zijn daarom actuele thema’s.
Er wordt momenteel sterk ingezet op het opwekken van energie uit alternatieve bronnen zoals zon, wind en in mindere mate ook water. Hierover valt veel te zeggen, maar in het kader van monumentenonderhoud is het vooral van belang om na te gaan met welke maatregelen op verantwoorde wijze energie kan worden bespaard. Dat begint met het (beter) in kaart brengen van het energieverbruik.
Monumentale gebouwen gaan al eeuwen mee en hebben soms al vele functies vervuld. Die traditie zet zich voort in de huidige tijd, waarin bijvoorbeeld kerkgebouwen worden hergebruikt als boekwinkels, hotels of zelfs sportschool. In dergelijke gevallen is aanzienlijk meer energie nodig om de ruimten naar wens te verwarmen en/of te koelen.
Ook bij kastelen is duidelijk een wijziging in het gebruik zichtbaar. Deze gebouwen met vele vertrekken en verdiepingen werden vroeger bewoond door families met een flinke hoeveelheid inwonend personeel. Nu zijn dat vaak maar enkele bewoners. Omdat het verblijfsklimaat toch aangenaam moet blijven, staan er omvangrijke verwarmingen te branden waarbij onnodig veel energie verloren gaat.
Quickwin 1
Het is raadzaam om een deskundige te laten berekenen of de verwarmingsinstallatie is berekend op de bestaande situatie. Ook is aan te bevelen de installaties regelmatig te laten nakijken en tijdig te vervangen. Een verwarmingsketel van 20 jaar oud werkt misschien nog wel goed, maar verbruikt verhoudingsgewijs veel energie.
Quickwin 2
Monumentenwacht komt bij inspecties vaak situaties tegen waar met eenvoudige ingrepen veel energie kan worden bespaard. Een voorbeeld hiervan is verwarmingsbuizen in kapruimten of anderszins loze ruimten die niet of nauwelijks zijn voorzien van isolatie. Soms zijn de leidingen zelfs weggewerkt in de dakvoet, achter knieschotten, waar openingen bestaan tussen de muur en de dakconstructie. Warmte ontsnapt hier direct en draagt dus niet bij aan de verwarming van het gebouw. Het is zonder meer lonend om dergelijke leidingen te voorzien van isolerende bekleding.
Quickwin 3
Als men gericht energie wil gaan besparen, is het verstandig eerst te analyseren waar het gemakkelijkst de grootste winst is te behalen. Mogelijk schuilt die in het dichten van kieren; bij de dakvoet, zoals al werd genoemd, of bij deuren en beweegbare ramen.
Quickwin 4
Als besloten wordt tot isolatie op grotere schaal, kan gekozen worden voor duurzame isolatiematerialen. Bij de fabricage hiervan wordt het milieu minder belast. Deze materialen kunnen extra behaaglijk zijn omdat ze ook vocht reguleren. Voorbeelden zijn isolatiematerialen gemaakt van reststoffen uit de houtindustrie, uit de landbouw (vlas) en van dierlijke producten (schapenwol).
Het isoleren van gebouwen moet doordacht en vakkundig worden uitgevoerd. Gebeurt dit niet, dan kan op diverse plaatsen (condens)vocht ontstaan. Dit kan op termijn grote schade toebrengen aan soms eeuwenoude en waardevolle (kap)constructies.
Wat lijkt op een lekkage blijkt condens te zijn door verkeerd toegepaste en uitgevoerde technieken