Tegen het einde van de zeventiende eeuw raakten geschilderde balkenplafonds uit de mode. Men ging de balkenplafonds voorzien van pleisterwerk. De gepleisterde plafonds waren niet vlak, maar voorzien van rondingen bij de aansluiting op muren, en rijk geornamenteerd met profielen, bladmotieven en figuren.
Gepleisterd plafond met geornamenteerde profielen
Gepleisterd plafond met geornamenteerde profielenDe ondergrond voor deze plafonds bestaat uit latten of uit rietmatten. De rietmatten zijn bevestigd met koperdraad en ijzeren spijkertjes.
Gepleisterd plafond waarbij latten en riet te zien zijn
Soms zijn plafonds vele keren overgeschilderd. Ze bevatten dan veel informatie over het vroegere kleurgebruik. Door het vele schilderen vervagen echter de scherpe kanten van profielen en lopen de kleinere motiefjes dicht. Door het laag over laag zetten van afwerksystemen met verschillende fysische eigenschappen kunnen bovendien spanningen in het pakket afwerkingslagen optreden. Niet zelden schilferen een of meer lagen af en gaan scheuren of krullen. De centrale verwarming doet hier geen goed aan. Als de plafonds direct tegen de balklagen zitten, kan het pleisterwerk bovendien door trillingen gaan scheuren.
De meeste oude plafonds bevatten – al dan niet zichtbaar – een of meer scheuren. Bij behandeling daarvan is het allereerst van belang om te weten of het plafond ondanks de scheurtjes nog goed vastzit tegen de balklaag. Vooral rietplafonds met sporen van waterschade moeten extra worden gecontroleerd. Door een oude lekkage van een goot of een ongelukje met een op zolder staande wasmachine kan het riet nat geworden zijn. Door het rotten van het riet en het doorroesten van de bevestiging kan zo’n plafond na enkele jaren onverwachts naar beneden komen.
Reparatie van loshangende delen is werk voor de vakman. Het is verstandig van tevoren advies te vragen.Als het plafond goed vastzit, is het mogelijk om het over te schilderen. Interessant is om de originele kleuren op te sporen. Een kleuronderzoek kan veel helderheid over de afwerkingslagen in verschillende tijdvakken geven. Vooral de negentiende-eeuwse plafonds bezitten verrassende tinten. Herstel in de oorspronkelijke kleuren behoort dan tot de mogelijkheden. Bewaar in een hoekje van het plafond een stukje van de oude afwerking met z’n opbouw in lagen en kleuren.